Dr. Selim Erdoğan - Sakarya Meydan Muharebesi Araştırmaları

Hakkında

Sakarya Meydan Muharebesi, öncesi ve sonrası, muharebenin geçtiği yerler, mevziler, önemli noktalar, kayıp şehitlerin aranması...

Hikayemiz

Sakarya Meydan Muharebesi Tarihi Milli Parkı, 23 Ağustos 1921 tarihinden 13 Eylül 1921 tarihine kadar toplam 22 gün ve 22 gece süren, Polatlı’nın kuzeyinden Haymana’nın güneybatısına kadar yaklaşık 80 km’lik bir hatta cereyan etmiş muharebelerin geçtiği sahayı kapsamaktadır.
İnsan kullanımına konu olmuş alanların dışarıda bırakılması gayesiyle 14 adet ayrı, ancak bağlantılı sahadan oluşmakta ve toplam 13.850 hektarlık bir alanı kapsamaktadır.
Tarihi Milli Park’ın ana kaynak değerleri muharebelerin geçtiği birinci ve ikinci hat mevzileri, şehitlerimizin defnedildiği alanlar ile muharebeler açısından anıtsal niteliği olan karargah binaları, köprüler ve istasyon binalarıdır.
Polatlı’nın kuzeybatısında Yassıhöyük-Beylikköprü hattından Haymana güneybatısındaki Mangal Dağı – Karasüleymanlı Köyü hattına kadar yaklaşık 80 km’lik uzunluk ve 15 km derinlikte neredeyse tüm mevziler belirlenmiş ve restorasyon ihtiyacına göre “1, 2 ve 3. Derece” indisleriyle puantaja tabi tutulmuştur. Buna göre 1. Derece mevzii herhangi bir ciddi restorasyona ihtiyacı olmayan, ziyaretçilerin bugün bile rahatlıkla sahada bulup gezebileceği mevzileri, 2. Derece mevzii basit restorasyona (rehabilitasyona) tabi olup, ziyaretçilerin bir rehber refakatinde sahada bulabilecekleri mevzileri, 3. Derece mevzii ise ziyaretçilerin kendi başlarına sahada asla bulamayacakları, ancak uzman kişilerin tespit edebileceği mevzileri ifade etmektedir. Tüm mevziiler için bu değerlendirme ve restorasyon planlaması yapılmıştır. Milli Park içinde ve dışında haritalaması tamamlanan mevzii uzunluğu yaklaşık 140 km’ye ulaşmıştır.
Muharebeler yaz sıcağında ve Anadolu bozkırının sert koşullarında cereyan ettiğinden, ayrıca mevziler sürekli el değiştirdiği ve hiçbir şekilde ateşkes uygulaması olmadığından, şehitlerimiz şehit düştükleri yere, sıcaktan naaşlarının bozulmaması için aceleyle defnedilmiş, bunun sonucunda 5713 şehidimiz 80 km’lik uzunluk ve 15 km’lik derinlikte dağınık şekilde, yerleri belirsiz şekilde defnedilmiştir. Bazı yerlerde tek tek şehitliklere bile rastlanmaktadır. Ayrıca resmi olarak 14.500 kayıp askerimiz vardır ki, bunlarında çok büyük bir kısmının yine şehit olduğu düşünülmektedir. Bu nedenle Sakarya Meydan Muharebesi’nde şehit düşen Mehmetçiğin şehitliklerin tespiti son derece zordur. Buna rağmen, jeoradar uygulaması ile teyidi gereken 100’den fazla olası şehitlik tespit edilmiştir. Bugüne kadar Genel Müdürlüğümüz tarafından yapılan çalışmalarla 1200-2000 arasında şehidimizin yerinin belirlendiği düşünülmektedir.
Osmanlıca savaş ceridelerinin çözümlenmesi yönünde de çalışmalar yürütülmekte, bu çalışmaların sonuçlanması ile şehitliklerin belirlenmesi yönünde çok daha somut adımların atılması mümkün olabilecektir.
Bunların dışında muharebeler sırasında düşman ikmal yollarının can damarı niteliğindeki Sakarya Nehri köprüleri (Beylikköprü, Fettahoğlu Köprüsü, Kavuncu Köprüsü, Beşköprü), karargah binaları (Alagöz Batı Cephesi Karargahı, Karapınar Köyü’nde Mürettep Kolordu Karargahı, Toydemir Köyü’nde 12. Grup Karargahı, Sakarya Köyü’nde Mezalim İnceleme Komisyonu Evi, Yenice’de 2. Grup Karargahı, vs..), Malıköy’de istasyon tesisleri ve tayyare meydanı gibi savaş açısından önemli anıtsal noktalar tespit edilmiştir.
Savaş sonrasında Duatepe’de ve Polatlı’da yapılan anıtlar ile Kartaltepe’de yaptırılan Mehmetçik Anıtı, Gazitepe Şehitler Anıtı gibi kaynak değerler de mevcuttur.
Savaşa katılan toplam 46.000 Mehmetçiğin yaklaşık 38.000’inin en azından yaralandığı (% 83) ve savaş literatürüne “Sakarya Merhame-i Kübrası” (Sakarya Kan Deryası) olarak geçen, İstiklal Harbi’nin, dolayısıyla milletimizin kaderini değiştiren bu önemli olayın gelecek kuşaklara aktarılabilmesi için gerçekleştirilen milli park çalışması ile mevzilerin onarımı ve ziyaretçilere gösterilmesi mümkün olacak, ama daha da önemlisi, bu topraklarda özgürce nefes alabilmemizi sağlayan şehitlerimizin vatana karıştıkları yerler belirlenebilecektir.
Sakarya Meydan Muharebesi Tarihi Milli Parkı etüd çalışmalarının resmi olarak başladığı Mart 2014 tarihi ile kıyaslanacak olursa;

ÇALIŞMA BAŞLIĞI Mart 2014 (Etüd Öncesi) Ocak 2016 (İleri Etüd Aşaması)
Bilinen Şehitlik Sayısı 3 104
Bilinen Şehit Sayısı 200 1200 - 2000
Haritalanan Mevzii Uzunluğu 0 141.000 metre (141 km)
Bilinen Anıtsal Nokta Sayısı 9 12
Bilinen Karargah Sayısı 3 5

Genel Müdürlüğümüz ekibi tarafından yapılan etüd çalışmaları sonucunda ayrıca Yunan askerlerinin gömüldüğü pek çok alan belirlenmiş, savaşın cereyanı konusunda çok ciddi bir bilgi ve belge birikimi olmuştur. Haymana’da 11-12 Eylül 2014 tarihinde gerçekleştirilen “Sakarya Meydan Muharebesi’nin 93. Yıldönümü Sempozyumu”nda da bulgularımız akademisyenlerle paylaşılmış ve bugüne kadar Sakarya Meydan Muharebesi hususunda gerçekleştirilen en kapsamlı ve verimli çalışmanın Genel Müdürlüğümüz tarafından yapılan etüd çalışması olduğu görülmüştür. Bu çalışmanın aynı zamanda bundan sonra bu konuyla ilgili çalışmalar yapacak akademisyenler için de yeni bir vizyon oluşturduğu bizzat tarih konusunda çalışan akademisyenler tarafından ifade edilmiştir.