Büyük Derbent

Hakkında

KocaeLi - Kartepe - Büyük Derbent

Hikayemiz

Marmara Bölgesinde Kocaeli İlinin sınırları içinde kalan; Belde Belediyesi olarak Büyük şehir Belediyesi sınırları içinde merkez ilçe İzmit’e 20 km uzaklıkta bir yerleşim birimidir. Kocaeli yöresi tarihi içindeki gelişmelerde yerleşim yeri olarak Derbent ile ilgili bilgilerin ilk izlerine rastlayabiliriz.

İzmit ve Kocaeli bölgesi, 3000 yıldan fazla bir geçmişe sahip tarihi kentimizdir. Efsanelere dayanan kentin tarihi içinde Sit’ler, Amazonlar ve Aslar bölgenin ilk halklarıdır. Bu efsanelerden biride, Yzmit Körfezi sahillerine Amazon Kraliçesi güzel Olbya geldi, sarayını İzmit Körfezinin parlak denizi dibine kurulmuş olan deniz tanrısı Poseidon kraliçeye aşık oldu. Bu aşkın meyvesi olarak da, ASTAKUS isminde bir çocuk dünyaya geldi. Bu çocuk bugünkü İzmiti kurarak ona kendi ismini verdi.

Efsaneler dışında coğrafi bölgenin M.Ö 12. yy.a kadar dönemi karanlıktır. Bu dönemden itibaren Phygie "Frikler" in Bosforos "Boğazlar" yolu ile Anadoluya sarkarak Hititleri yenilgiye uğrattıları, sonradan kendi adlarını verdikleri yöreyi yurt edindikleri dönemdir. Trakyadan Anadolu içlerine göçen Frikler daha sonra Mysiens "Misya"lılar İzmit çevresinin ilk belirli halklarıdır. M.Ö 712 yılına ait bir yüzünde kent tanrıçası Olbia, diğer yüzünde kent arması İSTAKOZ resmi bulunan -Devlet olmanın simgesi olmak üzere- para basması bir kent devleti durumunu oluşturur. Yunanca Astakos kelimesi İzmit körfezinde çok avlanan Istakoz deniz hayvanına delalet eder.



İstakosu ele geçiren Bithynialı Dedalses Bithynia Krallığını kurdu. Bu dönemde İzmit "Nikomedia" adıyla Bitinya Krallığının başkentliğini bir süre üstlenmiştir. Helenistik dönemin en önemli merkezlerinden biri oldu.


M.S I. yy. bölgede Roma hâkimiyetini ve dönemde M.S. 284 yılında Roma İmparatoru Diokletianus, Nikomedia’yı başkent yapar. Onun zamanında Nikomedia; Roma, Antakya ve İskenderiye’den sonra dünyanın dördüncü büyük şehri olmuştur. 4. yy. dan itibaren de Bizans hakimiyetini görmekteyiz.11.yüzyılın son çeyreğinde kısa bir dönem Anadolu Selçuklu hakimiyeti ve kısa bir sürede Haçlı Seferleri sırasında Latinlerin hakimiyetinde kalır.Bu kısa aralıklarla Selçuklu ve Latin hakimiyetleri dışında , uzun süren Bizans hakimiyeti nihayet ; Hicri 737 (Miladi 1337) da Türk hakimiyetine geçer. Şehir Osmanlılar döneminde İsnikmid, Cumhuriyet döneminde ise Kocaeli Vilayeti adı ile varlığını sürdüren bir kentimizdir.


Coğrafi konumu dolayısıyla çok önemli stratejik noktada bulunması, tarihin her döneminde Avrupa-Asya arasynda göç ve ticaret yolu üzerinde bulunması, verimli toprakları ormanları ve denizi sayesinde bu topraklarda medeniyet kurmuş olan devletler zamanında da şehir önemli bir yerleşim yeri olmuştur.

Kocaeli yöresinin zengin tarihi içinde Derbent’in tarihide önemli bir yere sahiptir. Cihan İmparatorluğu konumuna gelen Osmanlı İmparatorluğu tarihi içinde “Osmanlı Teşkilat Tarihi” incelendiğinde İmparatorluğun Yönetimi eyalet, sancak, liva gibi yönetim birimlerine ayrılmasının yanında bazı bölgelerinde “DERBENT TEŞKİLATINA” ayrılmış olduklarını görürüz.

Derbent ve Derbentçilik; bu teşkilat yapısı içinde önemli bir birimdir. Osmanlı Devletinin ilk kuruluş dönemlerinden, son dönemlerine kadar bu özelliğini koruyan bir teşkilat birimidir.

Derbent: Osmanlı vesikalarında 15. yüzyıldan itibaren kullanılmaya başlanmış “Derdend” ismi Farsça kökenli olup, “geçit tutmak” anlamynda bir anlam ifade eder. Korunaklı derbent tesisleri, dört tarafı duvar ile çevrili küçük bir kale şeklinde ve yanında han, cami, okul ile dükkânlar vb. bulunmakta idi. Bu suretle de derbentler etrafında hemen bir köy ya da kasaba oluşuyordu. Genellikle kavşak noktalarına veya merkezi yerlere yapılıyordu. Osmanlı idari sisteminde derbentler daha ziyade iskân bölgelerinden uzak, ıssız mevkilerde tesis edilmiş bir köyün yakınında olduğu gibi köyden uzak alanlarda da olabiliyordu. Önemli ticaret ve askeri yolların kavşak noktaları ve dağların geçit verdiği yerler Derbent olarak seçilmiş yerlerdi. Bir nevi ticaret merkezleri üzerindeki kervanların ve kervansarayların korunması bu yollarda ticaret ve genel asayişin sağlanmasına da yardımcı oluyorlardı. Derbentçi ise: Derbent olarak ayrılmış bölgelerdeki birimlerde yaşayan halka verilen isimdi. Derbentçiler, yaşadıkları bölgelerin her türlü asayişinden sorumluluğuna karşı Osmanlının diğer birimlerinde yaşayan halkın devlete ödediği bir takım vergilerden de bu görevlerine karşılık olarak muaf tutulmuşlardır. Bu noktadan hareketle Derbent Teşkilatı içinde yaşayan Derbentçiler özel seçilmiş güvenilir. Devletle her zaman karşılıklı itimada dayalı bir gönül bağı kurulmuş kimselerdi. Derbentçiler, yol güzergâhlarındaki kervansarayları ve civar yolları eşkıya guruplarının saldırı ve yağmalamalarından koruyarak, bölgenin emniyetini sağlıyorlardı. İhtiyaç duyulduğunda yolculara rehber olarak hizmet veriyorlardı. Bu yolculardan herhangi birisinin malları kaybolursa zararı kendi mallarından karşılıyorlardı. İşte yüklendikleri bu ağır görevlerine karşılık olarak devletin bir takım vergilerinden de muaf olduğunu belirtmiştik. Tekâlif-i Örfiye ve Avarız-ı Divaniye gibi vergiler, Derbent’lerde yaşayan Derbentçilerden devletin muaf tuttuğu vergi çeşitleriydi. Derbent’lerde yaşayan halk bu görevleri yanynda yaşamlarını tarım ve hayvancılık yaparak sağlarlardı.


Kocaeli yöresi içinde çok özel yeri olan Derbent, Osmanlının Anadolu’ya ve Ortadoğu’ya açılan önemli Bağdat ticaret yolu üzerinde olmasının yanında; İstanbul’dan, Hicaza giden Haç yolu üzerinde bulunması Kocaeli yöresinin Başkent İstanbul yolu üzerinde önemli bir Derbent birimi olarak hizmet vermiştir. Nitekim Evliya Çelebinin Seyahatnamesinde yolculuğu sırasında geçtiği güzergâhları anlatırken Kocaeli yöresinden geçerken Derbent ismi yerleşim yeri olarak zikredilmiştir. Evliya Çelebi’nin seyahatnamesinin dışında; İzmit’i gezip görmüş olan birçok seyyah ve gezginlerinde kaleme aldykları gezi notlarında Derbent benzer özellikleri ile yerleşim yeri olarak nakledilen bilgiler arasındadır.


Derbent’in 19. yüzyıllın ikinci yarısından sonra Şeyh Şamil’in hareketinin sonrasında Kafkasya’dan (1864) gelen göçmenler ve 1877–1878 Osmanlı Rus Savaşı sonrası Balkanlardan gelen diğer göçmen unsurların bir bölümü Kocaeli yöresine yerleştirilmesi için izlenen iskân siyaseti ile Kafkasya kökenli göçmenler daha çok Derbent ve havalisine yerleşmişlerdir.


Milli Mücadele döneminde İzmit ve çevresindeki yerleşim birimlerinde Yunanlı askerler ile yerli çetecilerin bölgeyi kan gölüne çeviren isyan ve ayaklanmaların yaşanmasına karşılık Derbent kendi iç dinamikleri ile bu acıları en aza indirgemeyi başarmıştır. Kurtuluş Savaşının her döneminde Mustafa Kemal ve birliklerinin yanında hizmet vermiştir. Özellikle 27-28 Haziran’da İzmit’in Kurtuluşunu sağlayacak olan Türk Birlikleri 24 Haziran’da Yunan savunmasını yarmak ve taarruza geçmek için İzmit’e 20Km. mesafede Hikmetiye, Derbent, Acısu, Uzuntarla hatlarında mevzilinde Körfezde bulunan Yunan zırhlısının kent dışındaki Türk birliklerine yoğun top ateşi başlatmış olmalarına karşılık, Türk Birlikleri Derbent hattındaki kuvvetleri ile buna karşılık verdiler. Mevzilerindeki direnişlerini kahramanca sürdürdüler. Kazım Bey komutasındaki Türk Birlikleri 25 Haziranı hazırlıklarla geçirip 26/27 Haziran gecesi İzmit’e Türk Birliklerinin taarruzu sonucu 28 Haziranda İzmit düşman işgalinden kurtulmuştur.


Bu gün bünyesindeki Şirin Sulhiye, Nusretiye, Balaban yerleşim birimlerine sahip Derbent önce Belde Belediye olarak 1984 Yılından beri yöre halkyna her türlü hizmeti yerel yönetimlerdeki Belediyecilik anlayışında sürdürmektedir. Bugün ise 2004 yılında sonlarında Büyük Şehir Belediyesi çatısı altında Derbent Belediyesi olarak devir aldığı hizmetlerini DOĞAYA SAYGILI, SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA modelleri çerçevesinde, yaşadığımız döneme damgasını vuran Turizme kazandırma anlayışı ile Belediyecilik hizmetlerini sürdürmektedir. Bu konuda en büyük desteği örf, adet ve geleneklerindeki “Misafire ve her şeyden önemlisi insana saygı” kültürüne sahip yöre halkıdır. Yöre halkını oluşturan unsurlar ise: 19. yüzyıl sonlarındaki Kafkasya bölgesinden göç eden insanlarla birlikte, Doğu Karadeniz yöresinden gelerek yerleşen topluluklar Merkez Derbent olmak üzere Şirin Sulhiye, Nusretiye ve Balaban’a yerleşmişlerdir.