Batman Belediyesi

Hikayemiz

BATMAN'IN TARİHİ VE MİMARİ ESERLERİ

Cami-Medrese ve Türbeler

"İlimiz sınırları içinde yer alan ve en önemli eserlerin bulunduğu Hasankeyf ilçemizde; Hasankeyf Kalesi Saray kalıntıları, Ulu Camii, Meclis Binası, Er'rızk Camii, Sultan Süleyman Camii, Koçlar Camii ve Külliyeleri, Kızlar Camii, İmam Abdullah Zaviyesi, Zeynel Bey Kümbeti, tarihi hamam ve hamam köprüsü yer almaktadır.

Ulu Camii:XIV. Yüzyıl başlarında yapılan camii(T) planlı şemasına sahiptir. İmam Abdullah Zaviyesi; Dicle Nehri'nin kuzey kıyısında kentin kuzeyindeki tepe üzerinde yer alan yapılar grubunun yapım tarihi belli değildir. Günümüze ulaşan kalıntılardan İmam Abdullah'ın Türbesi çevresinde geliştirildiği anlaşılmaktadır. Yapılan dikdörtgen bir avlunun çevresinde dizilmiştir. Kuzeyde tromplu kubbeyle örtülü türbe kuzeydoğuda ise kare planı kule yer almaktadır. A. Gabriyel'in çektiği fotoğraflardan türbe ile kula arasındaki tonozlu kapı girişinin kanatlarının ahşap oyma olduğu anlaşılmaktadır. Ahşap kapıdaki ince işçilik XV. yüzyıl özelikleri göstermektedir. Güneydeki uzun dikdörtgen mekanın mescid olabileceği düşünülmektedir.

Zeynel Bey Kümbeti :Kentin kuzeybatısındadır. Girişin üzerindeki çini yazıtta Otluklubeli Savaşında(1473) ölen Zeynel Bey'e yapıldığı, mimarınin Abdurrahman Oğlu Pir Hasan olduğu yazılıdır. Altta mumyalık üstte ana mekanda oluşan kümbetin en önemli özelliği yörede yapılarda taş kullanılmasına karşın bu yapıda kesme taş üstüne tuğla kaplama yapılmış olmasıdır. Geometrik motifli sırlı tuğlalar tüm gövdeyi ve kubbeyi kaplamaktadır. Mimari bilinen sayılı yapılardan birisi olması ayrıca önemlidir.

Hasankeyf Sarayı: Hemen hemen yıkılmış kalan bölümlerde toprakla örtülmüştür. Hiçbir yazıtta rastlanmadığı gibi yazılı kaynaklarda da çok az bilgi vardır. Ancak kimi yapım özelliklerine bakılarak XII. yüzyıl Artuklu dönemine tarihlenmektedir.

İbrahim Bey Camisi: 1705 yılında Garzan Aşireti'nden İbrahim Bey'in onardığı caminin yapımı tarihi ve kimin yaptığı bilinmektedir. Minaresi geometrik motifler ve yazı kuşakları ile bezelidir."[5]

Ayrıca Kozluk ilçesinde Hızır Bey ve İbrahim Bey Camileri tarihsel önem taşımaktadır. Hızır Bey Camisi en büyük ilçe camisidir. 1512'de Sason E. Bekir Roski'nin oğlu Hızır Bey yaptırmıştır.

Köprüler

Hasankeyf Köprüsü: "Dicle üzerinde yer alan yapının yazıtı yoktur. Yapım özelliklerinden XII. yüzyıl Artuklu dönemine tarihlenmektedir. Kesme ve molaz taşla çok az tuğla ve ahşap kullanılarak yapılan köprüden günümüze kadar gelen kalıntıların Dicle Nehri'nin sol yakasında küçük bir kemer ortada iki ile sağ yakadaki ayaktadır. Ne zaman yapıldığı bilinmeyen köprünün ortada 40 metre açıklıklı ana gözü, yanlarda 22 metre açıklıklı iki yan gözü vardır. Ayrıca bu köprü dünyanın bilinen ilk açılıp kapanabilen köprüsü olma özelliğini taşıdığı rivayet edilir.

Malabadi Köprüsü: Batman-Diyarbakır sınırında Batman Çayı üzerinde yer alan köprü 1147 yılında Timurtaş tarafından yaptırılmıştır. Her biri farklı uzunluklarda kırık hatlar halinde üç bölümden oluşan köprünün orta bölümü kayalıklar üzerinde oturtulmuş bir kütle halindedir. Türkülere esin kaynağı olan Malabadi Köprüsü son derece zarif ve uyumlu geometrisiyle görkemli bir Artuklu eseridir. Bu ünlü köprü dünyadaki taş kemerli köprüler içinde kemeri en geniş köprü olma özelliğine sahiptir. Köprünün her iki yanında kervan ve yolcular için barınaklar yapılmıştır."[6]

Kaleler:

"Batman’da Bizans dönemine tarihlenen ve oldukça sarp tepelerde yer alan birçok kale kalıntısı vardır. Bunlar Kozluk ilçesinde Hazo Kalesi, Kozluk'un Büyük Konak köyünde Kandil Kalesi, Bekirhan -Yanıkkaya Rabat Kalesi, Sason'un Tekevler doğrultusunda Pertükan Kalesi, Kaleyolu köyünde Bozkıran Kalesi, Sason'un kuzeybatısında Meydan Dağı üzerindeki Beksi Kalesi'dir. İl sınırları içinde kalan en önemli kale ise Hasankeyf Kalesi'dir. 1101-1231 yılları arasında Artukoğulları'nın başkenti olan Hasankeyf (hısnıkeyfa); taşlı kale kalıntıları ve mağara evleriyle yörenin en ilginç eski yerleşimlerinden biridir. Dicle Nehri'nin Güney Sahilleri'nde yer alan Hasankeyf yerleşiminin tamamı yaklaşık 10 yıl sonra Dicle Nehri üzerinde kurulacak Ilısu baraj gölü altında kalacaktır. Hasankeyf 'te tarihi yapıların bazıları çok yıkık olsalar da günümüze kadar gelmişlerdir. Hasankeyf Kalesi Dicle Nehri'nin güneyinde 100 metre yüksekliğindeki tepede yer almaktadır. Kaynaklar kale içinde birçok yapı bulunduğu bilinmektedir. Ancak yalnızca Ulu Camii günümüze kadar gelmiştir."[7]

Manastır ve Kiliseler:

"İlde birçok terk edilmiş ve yıkıntı durumunda bulunan kilise ve manastırların tarihi de bilinmemektedir. Bunların başlıcaları; Sason'da Mereto Dağı'ndaki manastırdır. Meşeli köyüne bağlı Turanlı(Herrut) mezrası ve Gürgenli köyündeki kiliselerdir."[8] Gercüş’te Mer -Yakup Manastırı da oldukça önemli bir geçmişe sahiptir.